Akcja powieści toczy się w Śródziemiu, fikcyjnym świecie stworzonym przez autora. Do hobbita Bilba przychodzi czarodziej Gandalf razem z grupą krasnoludów dowodzonych przez Thorina. Grupa planuje wyprawę do odległej krainy w celu odzyskania skarbów i twierdzy w Samotnej Górze. Gandalf pokazuje mapę przedstawiającą sekretne drzwi prowadzące do Góry i proponuje, aby Bilbo służył jako włamywacz. Hobbit pomimo niepewności ostatecznie zgadza się dołączyć. Grupa rozpoczyna wędrówkę na wschód. Pewnego dnia Gandalf ratuje grupę przed trollami. Prowadzi ich dalej do elfickiej osady Rivendell, gdzie Elrond omawia więcej szczegółów z mapy. Mijając Góry Mgliste, zostają złapani przez gobliny i zepchnięci głęboko pod ziemię. Chociaż Gandalf ich ratuje, podczas ucieczki przed goblinami Bilbo zostaje oddzielony od innych. Zagubiony w tunelach, potyka się o tajemniczy pierścień, a następnie natrafia na Golluma, który angażuje go w grę - zadają sobie serię zagadek. W nagrodę za rozwiązanie wszystkich Gollum pokaże mu drogę wyjścia z tuneli, ale jeśli Bilbowi się nie powiedzie, pożegna się z życiem. Przy pomocy pierścienia zapewniającego niewidzialność Bilbo ucieka i dołącza do krasnoludów. Gobliny i wargowie doganiają połączoną drużynę, ale zostają pokonani przez orły. Gandalf decyduje, że drużyna musi odpocząć w domu Beorna, człowieka zamieniającego się w niedźwiedzia. Grupa wchodzi do Mrocznej Puszczy bez Gandalfa. W lesie Bilbo najpierw ratuje krasnoludy przed gigantycznymi pająkami, a następnie przed lochami leśnych elfów. Zbliżając się do Samotnej Góry, podróżnicy witani są przez mieszkańców miasta Esgaroth, którzy mają nadzieję, że krasnoludy spełnią proroctwa o śmierci Smauga. Wyprawa udaje się do Samotnej Góry i znajduje sekretne drzwi. Bilbo, wysłany jako zwiadowca, w smoczej kryjówce kradnie puchar i zauważa słabość u Smauga. Smok wyrusza w kierunku miasta. Drozd podsłuchał raport Bilba o wrażliwości Smauga i przekazał go obrońcy Esgaroth, Bardowi. Kiedy smok krąży nad Esgaroth, strzała Barda trafia w szczelinę w pokrytej łuskami skórze smoka i zabija Smauga. Kiedy krasnoludy odzyskują władzę nad Ereborem, Bilbo odnajduje wśród skarbów pamiątkę z dynastii Thorina, Arcyklejnot, i postanawia go ukryć. Leśne elfy i ludzie z miasta oblegają Górę i proszą o odszkodowanie za ich pomoc, za zniszczenie Miasta na Jeziorze i rozliczenie starych roszczeń do skarbu. Thorin odmawia i po wezwaniu swoich krewnych z Żelaznych Wzgórz wzmacnia swoją pozycję. Usuwa Bilba z drużyny, a bitwa wydaje się nieunikniona. Gandalf pojawia się ponownie, aby ostrzec wszystkich przed nadchodzącą armią goblinów i wargów. Krasnoludy, ludzie i elfy łączą siły, ale dopiero z chwilą przybycia orłów i Beorna wygrywają bitwę Pięciu Armii. Thorin zostaje śmiertelnie ranny i godzi się z Bilbem przed śmiercią. Bilbo przyjmuje tylko niewielką część zdobytego na Smaugu skarbu i wraca do domu.